In gesprek over de uitdagingen in leren in onze digitale wereld

Constante afleiding, de drang om te multitasken en ons online leesgedrag domineren de huidige leeromgeving. Studies van Microsoft tonen aan dat we steeds meer ‘wennen’ aan digitale overbelasting. We hebben onszelf een korte beloningscyclus aangeleerd, waardoor we ons steeds minder goed concentreren. Resultaat: alles lijkt urgent. Bij Tele'Train kijken we hoe we de uitdagingen van deze digitale wereld kunnen omzetten in positieve leerervaringen. Onze inzichten komen onder andere van de ATD New Orleans-conferentie, waar drie van onze Tele’Trainers waardevolle kennis opdeden.

De impact van focus en afleiding op de ontwikkeling van leerinterventies is groot. Wanneer iemand die leert gefocust is, kan die zich natuurlijk beter concentreren op de leerstof, wat tot beter begrip leidt. Focus helpt om cognitieve middelen optimaal te benutten. Afleiding - zoals notificaties, binnenkomende e-mails, ad hoc Teamsmeetings of een rommelige leeromgeving - kan het leerproces verstoren. 

Digitale overbelasting blijft stijgen sinds de coronatijd. Zelfs twee jaar erna blijft de tijd die per persoon wekelijks aan vergaderingen wordt besteed nog toenemen.

Maar help, is de informatieverwerking nu voorgoed oppervlakkig geworden? Nee, gelukkig zijn er zijn tips en zelfs oefeningen om luiheid van het brein tegen te gaan. Hier vind je vijf principes om (online) leersituaties te ontwikkelen voor mensen - en niet voor robots.

1. Meer aandacht voor aandachtsmanagement

Aandacht vormt de sleutel van leren. Als je focust op het één, kies je ervoor het ander geen aandacht te geven, of te onthouden. Als we multitasken, nemen we geen informatie op. Zelfs kijken naar iemand die multitaskt, geeft dat resultaat. Het leidt tot hogere stress en zorgt ervoor dat het steeds moeilijker wordt om te focussen.

Start dus met aandacht; alles wat je aandacht geeft groeit. Bij het ontwerpen van een leerinterventie is het belangrijk om een omgeving te creëren die afleidingen minimaliseert. Dit kan door het aanbieden van gestructureerde, interactieve en boeiende lesmaterialen, die de aandacht van de deelnemers vasthouden. Korte, gefocuste sessies met duidelijke doelen en directe feedback zijn bijvoorbeeld effectiever dan lange, ongestructureerde leerblokken. Bouw tijd in om informatie te verwerken. En denk na: wat heb je vandaag geleerd?

Door niet te snel te reageren op berichten of externe prikkels, stel je het beloningssysteem uit. Plan bijvoorbeeld bewuste momenten op de dag waarop je berichten en e-mails beantwoordt. Werk met kleine groepen: hoe groter het aantal deelnemers in de training, hoe meer tijd er op smartphones wordt besteed tijdens de les. Laat daarnaast deelnemers in e-learning niet switchen tussen apps en programma’s, wat voor beter aandachtsmanagement zorgt.

2. Leer door te experimenteren

Experimenteel leren draait om het combineren van verschillende methoden en technieken om een dynamische en interactieve leeromgeving te creëren. Door korte leer bites, visualisaties en storytelling te integreren, maak je de leerstof toegankelijker. Verhalen en visualisaties maken lesstof menselijker. Ze prikken de emoties en vergroten betrokkenheid. Dit zorgt ervoor dat deelnemers gretig worden om nieuwe informatie op te nemen.

Een voorbeeld: Geef deelnemers een visuele tijdlijn of een aftellende teller naar het volgende onderwerp. Dit creëert anticipatie en helpt de focus te behouden. Zo weten ze wat ze kunnen verwachten en blijven ze gemotiveerd om te leren.

3. Help het geheugen opbouwen

We besteden het langetermijngeheugen steeds meer uit aan technologie, ook wel ‘cognitive offloading’ genoemd. Hierdoor verwerken we informatie steeds oppervlakkiger en leggen we minder mentale verbanden. Daarnaast hebben we over het algemeen de neiging om op internet te vertrouwen. Door ChatGPT wordt deze trend van ‘cognitive offloading’ en oppervlakkige informatieverwerking alleen maar groter.

Zorg daarom voor actief leren. Breng wat je leert in actie en gebruik daarbij alle zintuigen. Praat over hetgeen je geleerd hebt of doe een oefening. Wil je je focus hertrainen? Start met tien minuten per dag gefocust een boek lezen. Als je dit een maand lang elke dag doet, is je brein eraan gewend en kan het de aandacht steeds beter vasthouden.

4. Gebruik het lichaam

Wissel af tussen schermtijd en geen schermtijd, juist als het om online leren gaat. Hoogleraar Erik Scherder laat zijn studenten die in de collegebanken zitten om het halfuur even bewegen: dat bevordert de focus en het leren. Dat effect kun je ook bereiken in online training. Bouw bijvoorbeeld tijd in voor reflectie of het invullen van een papieren hand-out. Of zet een podcast in waarbij deelnemers ondertussen kunnen wandelen. Op deze manier stimuleer je lichamelijke activiteit, waarmee adrenaline wordt bewerkstelligt, wat ‘leerverval’ tegengaat. Oftewel: doe iets met de informatie die je leert, of hebt geleerd.

5. Ondersteun en beloon

Maak altijd verbinding met ‘het grote waarom’. Stel jezelf als trainer of onderwijskundige de vraag waarom je iets uitlegt. Dat hoef je niet per se aan het begin van een training te doen, maar kan ook als een verrassingselement ook op het eind - ervaar de training eerst maar eens. Gebruik daarnaast sociale elementen, zoals verantwoordelijkheid, competitie, of het streven naar hetzelfde doel. Geef elke opdracht een deadline om urgentie te creëren. En tot slot: laat het brein leren. Leren hoeft niet eenvoudig te zijn.

Leren is een actief proces

Houd je training spannend. Patronen, routine en voorspelbaarheid zijn de vijand van leren. Denk na of je het programma van de training vooraf wilt laten zien, of juist niet. Voeg kleine verrassingen toe. Op die manier hoe je deelnemers geboeid en zijn ze benieuwd…

… wat er gaat komen.