Trainen. Vroeger, nu en straks

Trainen vandaag de dag ziet er anders uit dan 25 jaar geleden en dat komt niet alleen door de opkomst van online. “Trainen was vroeger meer lesgeven, doceren, zenden”, vertelt trainer Evert van Strien. “Ik kan me de trainingen met 60 PowerPoint-slides vol theorie nog herinneren. Nu is trainen echt samen dingen doen, ontdekken en op die manier leren. Trainen is voor mij het beleven van de leerstof. Je kunt in een boek alles lezen over goede vraagtechnieken en het type vragen dat je moet stellen voor het beste resultaat. Tijdens een training ga je er met je collega’s mee aan de slag en koppel je dit aan de werkpraktijk. Nu maken wij die vertaalslag naar de praktijk altijd, dat is denk ik de tweede grote verandering. Vroeger stond de werkpraktijk verder af van het leslokaal.”

Samen beleven en leren, zodat je in de praktijk verder komt. Dat is trainen in 2022. Evert en zijn collega-trainer Marnix Stassen zien ook maatwerk en adaptief leren als grote verandering: “Vroeger had je vaste, rechte leerroutes: we lopen allemaal van A naar B. Dat hebben we gelukkig losgelaten. In het rijke leerlandschap heb je nog wel A en B, maar voor ieder individu zijn er meerdere en andere leerroutes om daar te komen. Er is meer keuzevrijheid. We helpen mensen meer op maat in hun persoonlijke leerbehoefte en hun eigen leerstijl en leertempo, want ieder mens leert anders. Daar hebben we nu oog voor.” De laatste grote verbetering sluit aan bij de belofte van Tele’Train: leren is een feestje. Marnix: “Leren is veel leuker geworden. Mensen moeten zin krijgen om mee te doen en wij verrassen ze met speelse leervormen. Leren is geen entertainment, maar leren is wel makkelijker als het leuk is.”

Evert van Strien

Trainen is voor mij het beleven van de leerstof

Trots

Beide trainers glimlachen als ze de verhalen delen van cursisten die iets over zichzelf hebben ontdekt door een training. Die verbazing, verwondering en verrassing is magisch en geeft de trainers en deelnemers energie. Evert: “Vaak zit het in kleine dingen. Ik gaf een training effectieve communicatie aan een groot commercieel bedrijf. Hoe druk je je uit als je een klant aan de telefoon hebt? Hoe leg je contact in een salesgesprek? Tijdens de lunchpauze gingen we een visje halen bij een viskraam. Als laatste kreeg een vrouw een bakje kibbeling. Het was het karige restantje en ik zag de twijfel in haar ogen. Dat hadden we net in de training geoefend: durf jij je uit te spreken in wat je wilt en wat je nodig hebt? Haar overtuiging was: als ik iets heb gekregen, dan mag je daar niet over zeuren. En wat gebeurde er voor die viskraam? Ze flapte eruit dat ze liever een bakje verse kibbeling wilde. De verkoopster reageerde direct met ‘O maar natuurlijk’, en de vrouw kreeg even later haar verse kibbeling. Wat een resultaat! Haar gezicht straalde en ze keek me vol trots aan: ik heb het gewoon gedaan. Dit lijkt iets kleins, maar soms zitten mensen al heel lang vast in bepaald gedrag: super als ze dat doorbreken.”

Voldoening

Marnix herkent deze voldoening: “Ik gaf een training onderhandelen aan defensiepersoneel. Ik zal nooit die ene vrouw vergeten. Ze had behoorlijk wat missies en vredesmissies gedaan. In haar logistieke functie moest ze ter plekke eten en goederen voor de manschappen regelen. Dan moet je als vrouw zaken doen en onderhandelen met stamhoofden en belangrijke lokale bestuurders. Pittig hoor. Dit is een tactisch spel en goede onderhandelingsvaardigheden zijn essentieel. Je wilt een goede prijs en dan wil je je niet laten meeslepen door de emotionele druk van de ander. Daar zijn we mee gaan oefenen via rollenspellen. Hoe ga je om met een stamoudste die aangeeft dat hij geld nodig heeft voor de studie van zijn dochter? Voel je je schuldig als je te weinig betaalt en zijn dochter daardoor, door jou, niet naar school kan? Is dat een belemmerende gedachte tijdens het onderhandelen voor een goede prijs? Ik maak het dan vaak groter: de volgende dag zit je bij een dorpshoofd die meer water wil voor de dorpsbewoners. Of een president die een mooier paleis wil. Waar ben jij als onderhandelaar verantwoor-

delijk voor? Onderhandelen hoort er in veel culturen gewoon bij. Doe je dat niet, dan verlies je respect. Ik vond het fijn dat ik haar kon helpen om beter te onderhandelen.”

Marnix Stassen

Leren is wel makkelijker als het leuk is

Fysiek: doen, beleven en informeel contact

Mensen vinden het fysieke contact bij offline trainingen fijn. Van nature zoeken mensen elkaar op, ze maken een praatje, ze pakken elkaar even vast of ze geven een schouderklopje. Evert: “In fysieke trainingen kunnen we dingen samen doen, beleven en ervaren in een prettige en veilige sfeer waarin mensen echt contact kunnen maken. En vergeet ook de kracht van de pauzes niet bij een fysieke training of workshop. Je loopt met je collega die je nog niet goed kent naar het koffiezetapparaat en maakt een praatje. Op zo’n informeel moment gaat het leren door! Wat vond jij? Ik snapte dit niet of dat wel. Bij online trainingen ga je niet samen koffiedrinken of lunchen. Je doet dat thuis of op je werk en dan is er geen contact met je collega’s en mis je het uitwisselen van ervaringen, het samen doorleren en het elkaar beter leren kennen.”

Marnix herkent dit: “Controllers trainen op soft skills gaat gewoon niet online. Dit zijn pittige trainingen, van soms wel negen dagen en negen dagen online is te lang. Je wilt de diepte in en als je elkaar fysiek ontmoet, kun je actief de ruimte gebruiken voor leervormen. Een vraag stellen en kijken wie de lijn overstapt. En dat doet iets met degene die de stap zet, maar ook met de collega’s die blijven staan. In de pauze wandel je met elkaar naar de koffiecorner. Die gesprekjes zijn goud waard en het leren gaat dan informeel door.”

Online en emoties

Online hoeft per definitie niet afstandelijker te zijn, is de ervaring van Evert en Marnix. Ook online kunnen mensen geemotioneerd raken of zich terugtrekken.

Evert: “Aan het begin van een online training geef ik iedereen kort het woord. Dat is niet alleen een check of geluid en camera het doen. Het is een uitnodiging: jouw stem telt mee en we zien elkaar. Verder bezoek ik bij oefeningen de break-out rooms. In die kleinere setting vraag ik hoe het gaat met iemand en wat iemand vindt van inhoud, tempo en sfeer. Het gebeurt uiteraard wel eens dat iemand echt geëmotioneerd raakt in een sessie. Verdriet en irritatie komen ook online naar boven en dan vraag ik daarop door, vaak één op één. Wat gebeurt er met je? Wat heb je nodig? Als degene dan tijd nodig heeft voor zichzelf, dan is dat oké, dat zou ik offline ook doen. Soms kies ik ervoor om emotioneel gedrag wel met de hele groep te bespreken. Als iemand bijvoorbeeld kortaf reageert of zijn stem verheft, dan vraag ik door wat er gebeurt en wat er speelt. Ik heb me echt verbaasd hoe goed je online voor interactie en verbinding kunt zorgen. Dat had ik in het begin niet verwacht. Bij meerdaagse trainingen delen mensen persoonlijke dingen in breakout rooms. Wat daarbij denk ik ook belangrijk is: ik stel mezelf als trainer kwetsbaar op en dat nodigt anderen uit om dit ook te doen. En misschien is het voor sommige mensen zelfs makkelijker om zich kwetsbaar op te stellen thuis achter hun beeldscherm dan in een anoniem zaaltje.”

De kracht van blended

Toen e-learning zijn intrede deed, waren sommige trainers bang dat hun rol zou verdwijnen. Evert ziet net als Marnix dat de combinatie bijzonder goed kan werken: “Die rijke en gevarieerde blended leerlandschappen hebben de toekomst. Lekker online starten met een micro-learning, waarbij je op een leuke manier de theorie doorneemt. Daarna kun je fysiek verder trainen, waarbij iedereen al de bagage heeft om effectever aan de slag te gaan met actieve leervormen. En soms is het precies andersom. De startsessie is fysiek: we zien elkaar en zorgen dat de neuzen dezelfde kant op staan. We trappen samen af met wat we willen bereiken en hoe we dat gaan doen. Vervolgens gaan we de e-learning of online workshops in. Die sessie kunnen we afsluiten met een opdracht die we in een fysieke afsluiting met elkaar bespreken. Als nazorg kan ik dan online coaching aanbieden en goed aansluiten op de individuele leerbehoef- te en de werkpraktijk.”

Marnix beaamt dit: “In blended-vormen kun je inderdaad een digitaal voortraject doen met een e-learning. Daar staat bijvoorbeeld theorie in met vragen over feedback geven. Vervolgens ga je fysiek in een training moeilijke situaties oefenen met trainingsacteurs. Omdat je online al een basis hebt gelegd, begin je niet blanco. On- en offline vullen elkaar aan; ik zie het als een tweetrapsraket. De e-learning kun je mooi in je eigen tijd doen, waar en wanneer jou dat uitkomt. En als je dit hebt afgerond, dan is de stap naar fysieke training minder groot.”

Terug naar leslokaal?

Marnix ziet grote dienstverleners kiezen voor online vanwege efficiency. “Klassikaal zal echter nooit verdwijnen”, geeft Evert aan. “Als ik de analogie van daten neem: dat gaat prima via apps, maar uiteindelijk wil je elkaar in het echt ontmoeten met al je zintuigen. Datzelfde zie ik ook met trainen. We kunnen vooraf, tussentijds of achteraf veel online doen, maar elkaar fysiek treffen en samen dingen beleven, dat zal altijd blijven. Mensen zijn sociale wezens die het prettig vinden om samen dingen te doen. En offline is er ook letterlijk en figuurlijk meer ruimte voor beweging. Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder laat zijn studenten die in de collegebanken zitten om het halfuur even bewegen: dat bevordert de focus en het leren. Dat effect heb je in offline training ook: even naar de flipover lopen, van ruimte veranderen en in de ruimte zorgen voor oefeningen en spelvormen waar mensen moeten bewegen, zoals over de lijn stappen of bij jouw gedragstype gaan staan. Die dynamiek houdt mensen alert en fris en daardoor kun je offline ook gewoon langer met een groep bezig zijn, dan online.”

Evert van Strien

‘Nieuwe technologie als Augmented Reality (AR) en Virtual Reality (VR) zullen een vaste plek krijgen in de trainingswereld’

Skills trainen met AR en VR

Nieuwe technologie als Augmented Reality (AR) en Virtual Reality (VR) zullen een vaste plek krijgen in de trainingswereld. Dat kan een prima aanvulling zijn, zeker wanneer het gaat om het trainen van bepaalde skills. Evert: “Stel je werkt als beveiliger en je moet leren omgaan met iemand die vlak voor je neus, in je gezicht, ineens agressief wordt in woord en gebaar. Dat zou je prima met een VR-bril kunnen oefenen. Dat komt echt wel binnen. Daarna kun je fysiek oefenen met een trainingsacteur. Je bent er virtueel al mee geconfronteerd en het leereffect van die fysieke training zal toenemen. Mensen die virtueel geleerd hebben in te parkeren, doen dat in het echt ook beter. Die handeling zit al in je onderbewuste.”